Шупашкар районӗнчи ваттисен ҫурчӗсенче пурӑнакан кинемейсем «Ачасем валли — ӑшӑ нуски» акци ирттерме шут тытнӑ. Ахаль лариччен кӗрӗк арки йӑвала тенине шута илсе ҫулланнисенчен чылайӑшӗ ал ӗҫӗпе аппаланма кӑмӑллать. Хӗлле вӑхӑтра вӗсем хаваспах алса-нуски ҫыхаҫҫӗ. Анчах шутран ытла пӗрех тӑхӑнса пӗтереймӗн. Тӑрӑшнине сая ямаҫҫӗ ватӑсем — ал ӗҫне ыттисене парнелеҫҫӗ.
Пӗлтӗр вӗсем Кӳкеҫри ятарлӑ шклу-интернат валли 26 мӑшӑр нуски ҫыхса панӑ. Нуские сурӑх ҫӑмӗнчен ҫыхнӑ. Ара, хӑш-пӗр ҫуртра сурӑх та тытаҫҫӗ-ҫке. Акцие кӑҫал та малалла тӑсас тенӗ. Кӑҫал вӗсем 51 мӑшӑр ҫыхса та хатӗрленӗ. Ҫав шутран 35-шне «Новороссинчи елка» акцие хутшӑнса Украинӑри ачасене пама йышӑннӑ. Ыттисене вӗсем Украинӑран ирӗксӗртен куҫса килниисене тата пушарта шар курнисене те панӑ.
Чӑваш Енре Культура ҫулталӑкӗ вӗҫленсе пырать. Ҫавна май республикӑри районсенче концертсем йӗркелеҫҫӗ. Владимир Путин Раҫҫейре Культура ҫулталӑкне обществӑна культура ыйтӑвӗсемпе кӑсӑклантарас, культурӑпа истори еткерне сыхласа хӑварас тӗллевпе йышӑннӑ.
Раштав уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Апаш ялӗнчи клуб музейӗнче Культура ҫулталӑкӗн пӗтӗмлетӳллӗ концерчӗ иртнӗ.
Ҫак кун Апаш клубне ку тӑрӑхри пур пултарулӑх ушкӑнӗсем пухӑннӑ: «Ивушка» хор ушкӑнӗ, «Импульс» ташӑ ушкӑнӗ, «Шурӑ акӑш» хор ушкӑнӗ, «Ӳнер сӑмахӗ» клуба ҫӳрекенсем тата Апашри халӑх театрӗ.
Концерт халӑха килӗшнӗ. Ку кашни юрӑ хыҫҫӑн тӑвӑллӑн алӑ ҫупнинчен те паллӑ пулнӑ.
Чӑваш Енре виҫӗ сунарҫӑ вӑрманта хир сыснипе унӑн ҫурисене пенӗ. Вӗсем куншӑн йӗплӗ пралук леш енче 2 ҫул таран ларма пултарӗҫ.
ЧР ШӖМӗн официаллӑ порталӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, раштавӑн 5-мӗшӗнче полицирен Муркаш районӗн ҫыннисем пулӑшу ыйтнӑ. Вӗсем палламан сунарҫӑсене курнине пӗлтернӗ. Вӗсемех хир сыснипе ҫурисене пенӗ.
Официаллӑ информаци тӑрӑх, полицейскисем айӑплӑ тесе шухӑшлакан пӗр ҫынна Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Шатракасси ялӗ ҫывӑхӗнче тытса чарнӑ. 21 ҫулти арҫын ҫумӗнче хир сыснин тушкине тупнӑ.
Тепӗртакран унпа пӗр шухӑшлисене тупса палӑртнӑ. Вӗсем — Шупашкар тата Вӑрнар районӗсенчен. Халӗ вӗсем тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Шупашкар районӗнчи Ишекри ватӑсем пушартан ҫӑлӑнма вӗреннӗ. Сӑмахӗ кунта асӑннӑ районти халӑхӑн социалӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрӑн балансӗ ҫинчи вӑхӑтлӑх пурӑнмалли уйрӑм (унчченхилле каласан — ваттисен ҫурчӗ) пирки пырать.
Унта пурӑнакансемпе нумаях пулмасть вӗренӳ ирттернӗ. Ҫӗнӗ ҫул умӗнхи планпа пӑхнӑ тренировкӑра уйрӑм ертӳҫи Маргарита Илларионова унта ӗҫлекенсене тата пурӑнакансене пушар хӑрушсӑрлӑхӗн правилисем пирки аса илтернӗ. Ҫулӑм тухсан мӗнле тытмалли пирки ӑнлантарнӑ. Ҫулӑма сӳнтерекен ятарлӑ хатӗрпе епле усӑ курмаллине те кӑтартнӑ. Урама тухса вӗсем ҫав хатӗре ӗҫлеттерсех пӑхнӑ.
Кун пек вӗренӗве ҫуртра кварталта пӗрре ирттереҫҫӗ.
Чӑваш Ене ятарлӑ техника килсе ҫитнӗ. Хальхи йышши тӑватӑ трактор Ҫӗмерле, Шупашкар, Патӑрьел районӗсенчи вӑрман хуҫалӑхӗсенче ӗҫлӗҫ.
Вӗсем вӑрмансене пушарсенчен сыхлӗҫ. Вӑрманҫӑсене ҫӗнӗ техникӑн уҫҫисене панӑ ӗнтӗ. Уявра ЧР ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов ӗҫченсене юлашки вӑхӑтра вӑрмансенче пысӑк пушар пулманшӑн тав тунӑ.
Юлашки 20 ҫулта республикӑри вӑрман техники пачах ҫӗнелмен. Уйрӑмах ку 2010 ҫулта паллӑ пулнӑ. Ара, ун чухне шӑрӑх ҫанталӑка пула вӑрмансем ҫунма тытӑнчӗҫ, вӗсене сӳнтерме йывӑр пулнӑ. Кун хыҫҫӑн трактор паркне ҫӗнетме тытӑннӑ: киввисене юсанӑ, ҫӗннисене туянма тӗллевленӗ.
ЧР ҫутҫанталӑк министрӗ Иван Исаев палӑртнӑ тӑрӑх, юлашки 3 ҫулта 100 миллион тенке яхӑн уйӑрнӑ. Вӗсенчен 75 миллионӑшӗ — республика хыснинчен. Укҫапа 61 техника туяннӑ.
Вӑрман хуҫалӑхӗнчи техникӑна 2017 ҫул тӗлне ҫӗнетсе пӗтерме палӑртнӑ.
Шупашкар районӗнче Акатуй ӑҫта ирттермелли пирки пуҫ ватаҫҫӗ. Ара, ҫулла ҫуна, хӗлле урапа хатӗрлеме хушаҫҫӗ-ҫке ваттисем. Шупашкар районӗнче те ҫавӑн пекрех шухӑшлаҫҫӗ, ака-суха уявне ҫитес ҫул ӑҫта ирттермеллине ҫӗнӗ ҫулчченех палӑртасшӑн.
Аса илтеретпӗр, халӗ ӑна район центрӗнче малтанхилле йӗркелеме пӑрахрӗҫ. Кашни ҫул пӗр-пӗр ял тӑрӑхне ҫитеҫҫӗ. Анчах кирек хӑшне те мар, ҫулталӑк хушшинче епле ӗҫленине кура. Кӑҫал Вӑрман Ҫӗктер ял тӑрӑхӗ лайӑхрах ӗҫлесе ҫак чыса тивӗҫнине палӑртнӑ.
Халӗ вырӑнтисем Вӑрман Ҫӗктер ял тӑрӑхӗнче хӑш тӗлтерех уявласси пирки пуҫ ватаҫҫӗ иккен. Яваплисем виҫӗ вариантран пӗрне суйлӗҫ: е Хыркассине, е Кӗҫӗн Сӗнтӗре, е Атӑл ҫыранӗ ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ «Виҫӗ юман» пахчаҫӑсен юлташлӑхӗ патӗнчи лапама.
Шупашкар районӗнчи Илпешри ҫӳп-ҫап вырӑнӗ ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ ҫӗр ҫинче вырнаҫнӑ иккен. Ӑна 1979 ҫулта уҫнӑ. Хӑй тӗллӗн никам та турттарма тытӑнман-ха. Йӑлари хытӑ каяша ҫавӑнта турттарма Шупашкар районӗнчи хӑй тытӑмлӑх органӗсем 35 ҫул каяллах ирӗк панӑ. Анчах ҫав ҫӗр ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ пулни халь ҫиеле тухнӑ. Кун пирки республика прокуратурин пресс-служби пӗлтерет.
Малтан унта вырӑнти колхоз каяш турттарнӑ, каярах — ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх предприятийӗсем. Юлашки ҫулсенче каяша унта «Чувашское» акционерсен хупӑ обществи район администрацийӗпе тунӑ килӗшӳ тӑрӑх турттарса пурӑннӑ.
Ҫӗре урӑх тӗллевпе усӑ курма тытӑннӑ хыҫҫӑн унӑн категорине тепӗр категорие куҫармалла-ҫке. Илпешри ҫӳп-ҫап вырӑнне ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ категорирен никам та куҫарманнине кура вӑл паян кун та кӗтӳ кӗтмелли вырӑн шутланать.
Шупашкар район администрацийӗ ҫак енӗпе хӑй вӑхӑтӗнче тивӗҫлӗ мера йышӑнман тесе Шупашкар район прокуратури район администрацийӗн хальхи пуҫлӑхӗн ячӗпе представлени шӑрҫаланӑ. Унта айӑплисене явап тыттарма сӗнни те пур иккен.
Раштавӑн 5-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн депутачӗн Андрей Кулагинӑн автобусне чӗртсе яни пирки эпир пӗлтернӗччӗ.
Аса илтеретпӗр, унччен маларах та депутат автобусне куҫ хывакансем пулнӑ имӗш. Вӑрлама мар-ха. Хур тӑвассишӗн. Депутат ӗнентернӗ тӑрӑх, автобуса чӗртсе яриччен икӗ кун маларах техникӑна чулпа персе малти кантӑка ҫӗмӗрнӗ. Кайран, ав, вутпа кӗллентернӗ.
Шупашкар районӗн прокурорӗн ҫумӗ Анатолий Иванов пӗлтернӗ тӑрӑх, ку ӗҫпе ҫийӗнчех пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Хур тӑвакансене палӑртассине Шалти ӗҫсен министерствин Шупашкар районӗнчи пайӗн тӗпчевҫисем ӗҫлеҫҫӗ. Инкек пулнӑ вырӑна вӗсем ҫав каҫах тухса кайнӑ, тепӗр кун, тул ҫутӑлсан, тепре ҫитнӗ. Прокурор ҫумӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, усал тӑваканӑн йӗрӗ ҫине ӳкме май килнӗ.
Сӑмахӗ кунта Чӑваш наци конгресӗн «Чӑваш ялӗ» комитечӗ сӑнӳкерчӗксен куҫса ҫӳрекен куравне Патшалӑх Канашӗнче вырнаҫтарни пирки пырать-ха. «Ку куравра — Чӑваш наци конгресӗн хастарӗсем йӗркеленипе ирттернӗ Шупашкар районӗнчи Атӑлъялти ял уявне сӑнлакан сӑнӳкерчӗксем, ял халӑхӗ тӑван тавралӑха илем кӳрессишӗн тӑрӑшнӑ самантсем», — тесе пӗлтерет ЧНКн пресс-служби.
«Патшалӑх ӗҫне парӑнса ӗҫлекенсем коридорпа иртнӗ май чӑваш ялӗсем хальхи вӑхӑтра мӗнлерех аталанма пуҫланине курса ӗненччӗр», — курав тӗллевне ҫапларах уҫӑмлатать конгресӑн пресс-служби.
Курава уҫма «Чӑваш ялӗ» комитет ертӳҫи Эдуард Бахмисов, Шупашкар районӗнчи Атӑлъялти Сергейпа Елена Сорокинсем, асӑннӑ районти Леонид Фадеев таврапӗлӳҫӗ, Вӑрман Ҫӗктер ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Николай Хорасев хутшӑннӑ.
Курава уҫма Патшалӑх Канашӗнче вӑй хуракансем те пуҫтарӑннӑ паллах. Ҫав йышра асӑннӑ органӑн Аппарат ертӳҫине Анатолий Ухтиярова, ЧР Патшалӑх Канашӗн ертӳҫин ҫумне Игорь Кушева асӑннӑ.
Республикӑн саккун кӑларакан органӗнче тӗрлӗ курав унччен те иртнине унта ӗҫлекенсемпе пырса ҫӳрекенсем пӗлеҫҫӗ-ха.
Федераци шайӗнче йышӑннӑ ҫак программа 2012 ҫултанпа пурнӑҫланма тытӑнчӗ. Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев ертсе пынипе ӗнер правительство пайташӗсемпе ирттернӗ канашлура ку программа республикӑри ялсене епле пулӑшнине те сӳтсе явнӑ.
Чӑваш Енӗн сывлӑх сыхлав тата социаллӑ аталану министрӗн ҫумӗ Татьяна Богданова ялсене ҫавӑнтанпа 239 врач ӗҫлеме кайнине пӗлтернине эпир ӗнер хыпарланӑччӗ. Аса илтеретпӗр, ялти сиплев учрежденийӗсене специалистсемпе комплектлассине 16,6 процент таран ӳстерме май килнӗ-мӗн. Тухтӑрсенчен чылайӑшӗ Канаш, Патӑрьел, Шупашкар тата Муркаш районӗсенчи сиплев учрежденийӗсем тӑрӑх сапаланнӑ. Вӗсем хӑш-хӑш районта ҫитменни пирки те эпир пӗлтернӗччӗ.
Тӗллевлӗ вӗрентме кӑҫал 9 интернпа килӗшӳ алӑ пуснӑ. Интернатура пӗтернӗ хыҫҫӑн вӗсен ялти сиплев учрежденийӗсенче ӗҫлеме тивӗҫ. Тӗллевлӗ вӗренекенсем яла таврӑнмасан вӗсене ӑс парса тӑкакланнине каялла тавӑрса илмеллине палӑртса хӑварнӑ.
+1.3 °C